به گزارش اکو بانک، در روزهای اخیر زمزمه‌هایی از افزایش نرخ کارمزد خدمات بانکی به گوش می‌رسد. گمانه‌زنی‌ها نسبت به احتمال افزایش کارمزدهای بانکی پس از آن مطرح شدند که در روز ۱۳ آذرماه، هیات عالی بانک مرکزی، تصمیم‌گیری درباره نرخ کارمزد انواع خدمات بانکی متناسب با هزینههای تمام‌شده خدمات را به هیات عامل بانک مرکزی محول کرد. به این ترتیب، انتظار می‌رود بانک مرکزی در سال آینده نرخ جدیدی برای کارمزد خدمات بانکی تعیین کند.
بررسی‌ها نشان می‌دهند در اقتصادهای پیشرفته دنیا، کارمزدهای بانکی به طور میانگین ۳۰ تا ۵۰ درصد از درآمد بانک‌ها را تشکیل می‌دهد. این رقم اما در شبکه بانکی ایران کمتر از ۱۰ درصد برآورد می‌شود. از همین روی، افزایش کارمزدهای بانکی، اقدامی منصفانه به نظر می‌رسد می‌تواند تا حدودی به بهبود وضعیت بانک‌ها کمک کند.
از سوی دیگر اما مردم که مصرف‌کنندگان خدمات بانکی هستند، اعتقاد دارند کیفیت خدمات بانک‌های ایرانی به اندازه بانک‌های پیشرفته جهان نیست؛ به همین دلیل، این بانک‌ها باید کارمزدهای کمتری نیز دریافت کنند.
حال سوال اینجاست که ریشه این اختلاف نظر میان بانک‌ها و مشتریان‌شان بر سر کارمزدهای بانکی چیست و چه عواملی باعث شده هر دو طرف، از نظام کارمزدی بانک‌ها ناراضی باشند؟
فرشاد پرویزیان، کارشناس اقتصادی و نایب‌رئیس انجمن اقتصاددانان ایران، در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز، به این پرسش‌ها پاسخ داده است.
قیمت تمام‌شده پول در ایران بالاست
پرویزیان در ابتدا گفت: «بانک‌ها برای گردآوری منابع، هزینه‌هایی از جمله تبلیغات و سود بانکی پرداخت می‌کنند. از طرف دیگر، بانک‌ها هزینههای اداری نیز دارند. با در نظر گرفتن این شرایط، قیمت تمام‌شده پول برای شبکه بانکی مشخص می‌شود. یعنی بانک برای هر ریال باید چقدر هزینه کند تا سپرده جذب کند و بتواند با پرداخت تسهیلات، سود بگیرد.»
او افزود: «قیمت تمام‌شده پول در بانک‌های ایران در مقایسه با بانک‌های جهان بالاست. دلیل اول این موضوع، نرخ سود بالای سپرده‌ها و دلیل دوم، هزینههای بالای اداری است. چراکه تعداد شعبات فیزیکی بانک‌ها در ایران به اندازه کل اتحادیه اروپاست اما گردش مالی آنها بسیار پایین‌تر است.»
بانک‌ها در دنیا به سمت افزایش عملیات کارمزدی می‌روند
این کارشناس اقتصادی در مورد شیوه تامین هزینههای بانک‌ها گفت: «بخشی از این هزینه‌ها با انجام عملیات عقود مبادله‌ای و مشارکتی که سود‌ده هستند و بخشی دیگر، از عملیات کارمزدی تامین می‌شوند. بانک‌ها خدمات مختلفی ارائه می‌دهند که سودی برای آنها ندارد اما بابت انجام این خدمات، کارمزدهای مختلفی دریافت می‌کنند.»
او ادامه داد: «بانک‌ها در دنیا به سمت افزایش عملیات کارمزدی می‌روند؛ به این دلیل که انجام عملیات کارمزدی نیازی به جذب منابع ندارد. این کارمزدها هم نرخی دارند که در بانک‌های خصوصی رقابتی هستند و هر بانکی که هزینه زیادی بگیرد، مردم سراغش نمی‌روند.»
مردم ایران به پرداخت کارمزد خدمات بانکی عادت ندارند
پرویزیان در مورد کشمکش بین بانک‌ها و مردم برای پرداخت کارمزد خدمات بانکی توضیح داد: «بانک‌ها در ایران به دنبال انجام عملیات کارمزدی نیستند و مردم نیز عادت ندارند که بابت دریافت خدمات بانکی پول دهند. یعنی در ذهن و فرهنگ مردم، پرداخت کارمزد برای دریافت خدمات بانکی جا نیافتاده است؛ در حالی که وقتی پولی از یک بانک به بانکی دیگر جابه‌جا می‌شود، یک نرم افزار، ساختار، کارمند و تشکیلاتی برای انجام این فرایند، فراهم شده است.»
او اضافه کرد: «مردم باید بپذیرند در هیچ جای دنیا، خدمات بانکی رایگان انجام نمی‌شود. به‌علاوه، مردم تصور می‌کنند چون زمانی بانک‌ها دولتی بودند، وظیفه‌‌شان این است که خدمات را رایگان انجام دهند. به همین دلیل، وقتی کارمزد تعیین می‌شود، حتی اگر عدد بسیار کمی هم باشد، مردم واکنش نشان می‌دهند. با وجود این، با پیشرفت عملیات بانکی، مردم با مفهوم کارمزد هم آشنا شدند و به آن عادت کردند.»
با کارمزد خدمات بانکی، آدامس بادکنکی هم نمی‌توان خرید
نایب‌رئیس انجمن اقتصاددانان ایران درباره نرخ کارمزد خدمات بانکی در ایران به خبرنگار تجارت‌نیوز گفت: «نکته دیگر آن است که کارمزد خدمات بانکی با نرخ‌های تورمی و اوضاع کشور هماهنگ نیست. برای مثال، هزینه کارمزد جابه‌جایی مبلغ ۱۵ میلیون تومان، معادل ۷۰۰ تومان است اما با این ۷۰۰ تومان، یک آدامس بادکنکی هم نمی‌توان خرید.»
او اضافه کرد: «از آنجا که مردم احساس می‌کنند که کارمزد خدمات بانکی باید رایگان باشد و تا حالا پولی برای دریافت این خدمات پرداخت نمی‌کردند، حالا به افزایش نرخ کارمزدها واکنش نشان می‌دهند.»
هزینه نارکارآمدی بانک‌ها بر گردن مردم
پرویزیان ادامه داد: «مردم می‌گویند خدمات بانکی در بانک‌های ایران، مطابق استانداردهای جهانی نیست. همچنین این پرسش برای مردم پیش می‌آید که چرا باید هزینه ناکارآمدی بانک‌ها و بالا بودن قیمت تمام‌شده پول را پرداخت کنند؟»
او گفت: «یکی از علل هزینههای بالای عملیات بانکی، فقدان بهره‌وری منابع در نظام بانکی است. بانک‌ها با علم به وضعیت اقتصادی کشور و تورم بالا، منابع خود را به خرید املاک اختصاص داده‌اند تا ارزش دارایی‌هایشان را حفظ کنند. وقتی بانک‌ها شعبه‌های جدید تاسیس کنند، کاری به هزینههای اداری و سربار ندارند؛ زیرا با افزایش قیمت ملک، تمام هزینه‌ها جبران می‌شود.»
بانک‌ها ورشکسته‌اند اما به آنها «ناتراز» می‌گویند تا مردم وحشت نکنند
این کارشناس اقتصادی مساله اصلی بانک‌ها را چنین تبیین کرد: «مساله بنیادی در کشور، بحث هزینه کارمزد نیست؛ موضوع اصلی این است که اساس نظام بانکی کشور، فشل و ناکارآمد است. بدهی بانک‌ها بیشتر از دارایی آنهاست. به عبارت دیگر، بانک‌ها ورشکسته هستند اما از واژه ناترازی برای آنها استفاده می‌شود تا مردم وحشت نکنند.»
او درباره آسیبی که بانک‌ها به سیستم اقتصادی کشور می‌زنند نیز گفت: «در شرایطی که کل سیستم بانکی ناتراز بوده، شبکه بانکی فشل است و بانک‌ها با خلق نقدینگی، تورم ایجاد می‌کنند، موضوع کارمزد اهمیت چندانی ندارد.»
پرویزیان در پایان خاطرنشان کرد: «بانک‌ها میلیون‌ها برابر بیشتر از این کارمزد به مردم و اقتصاد لطمه وارد می‌کنند. بهتر است بانک‌ها کارمزد خدمات بانکی را ۱۰۰ برابر کنند ولی دیگر خلق نقدینگی نکنند تا تورم ۴۰ درصدی به مردم تحمیل شود.»
