به گزارش اکوبانک، صادرات نفت ایران تحت دولت بایدن شاهد بازگشت قدرتمندی بوده است. این در حالی بود که ایالات متحده و متحدان آن امیدوار بودند که پس از لغو توافق هسته‌ای برجام توسط دولت ترامپ، بتوانند توافق هسته‌ای جدیدی با تهران به امضاء برسانند.
تحت ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، تولید نفت ایران از ۳.۸ میلیون بشکه در روز در اوایل سال ۲۰۱۸، به کمتر از ۲ میلیون بشکه در روز در اواخر سال ۲۰۲۰ کاهش یافت؛ در حالی که تولید تحت دولت بایدن به ۳.۲ میلیون بشکه در روز افزایش یافته است.
به نوشته وبسایت اویل‌پرایس، چین بزرگترین مشتری نفت ایران است، به طوری که نفت خام ایرانی ۱۳ درصد از واردات این کشور را تشکیل می‌دهد. با این حال، به احتمال زیاد، پس از آنکه ترامپ برای دومین دوره به کاخ سفید بازگردد، چین شاهد پایان این دوران سودآور خواهد بود.
در ماه ژوئیه، ترامپ در سخنرانی خود در کنوانسیون ملی جمهوری‌خواهان وعده داد که صادرات نفت ایران را کاهش خواهد داد. او گفت که قبلاً این هدف را با پیوند دادن آن به تجارت محقق کرده بود؛ «من به چین و کشورهای دیگر گفتم، اگر از ایران خرید کنید، اجازه نخواهیم داد در این کشور هیچ‌گونه کسب‌وکار انجام دهید و بر روی هر محصولی که وارد می‌کنید، تعرفه‌ای ۱۰۰ درصد یا بیشتر اعمال خواهیم کرد.» طبق گزارش استن‌چارت، نفت ایران احتمالاً نقش کلیدی در برنامه وسیع‌تر سیاست تجاری ترامپ برای چین ایفا خواهد کرد.
ویکو دَار، استراتژیست بانک کامن‌ولث استرالیا، در یادداشتی نوشت: «پیروزی ترامپ ممکن است موجب اعمال تحریم‌ها علیه ایران شود که در نتیجه آن صادرات نفت ایران کاهش خواهد یافت و قیمت‌های نفت افزایش خواهند یافت.»
صادرات دشوار
چین نفت ایران را به طور غیرمستقیم از طریق واسطه‌ها وارد می‌کند. طبق گزارش استن‌چارت، واردات نفت خام از مالزی در ماه ژوئن به ۱.۴۵۶ میلیون بشکه در روز رسید که دومین بالاترین میانگین ماهانه ثبت‌شده بود. کارشناسان اشاره کردند که تولید نفت خام مالزی حدود ۰.۳۵ میلیون بشکه در روز است، در حالی که صادرات معمولاً به طور متوسط ۰.۲ میلیون بشکه در روز است، که نشان می‌دهد بخش عمده‌ای از نفتی که چین از مالزی وارد می‌کند در این کشور تولید نشده است.
طبق منابع خبری متعدد، این انتقال‌ها شامل یک ناوگان اشباح است که متشکل از یک گروه از تانکرهای فرسوده است که به ندرت بیمه‌گر شناسایی‌شده‌ای دارند. با توجه به تجمع تانکرهای قدیمی در یک مسیر تجاری باریک که دستگاه‌های ردیابی آن‌ها خاموش است، این انتقال‌ها می‌توانند خطرناک باشند، از جمله خطر نشت نفت و تصادفات. برای مثال، دو کشتی از این دست در ژوئیه در اثر تصادف در نزدیکی سنگاپور آتش گرفتند.
صادرات نفت ایران پس از تشدید تحریم‌ها توسط دولت بایدن کاهش یافته است، به طوری که برخی از کشتی‌هایی که نفت ایرانی را از طریق انتقال نفت از کشتی به کشتی به چین در نزدیکی مالزی و سنگاپور تحویل می‌دهند، متوقف شده‌اند. واردات نفت خام و میعانات نفتی ایران توسط چین در ماه نوامبر به میزان ۵۲۴,۰۰۰ بشکه در روز کاهش یافت و به کمترین سطح چهار ماهه خود یعنی ۱.۳۱ میلیون بشکه در روز رسید.
این موضوع باعث افزایش قیمت نفت خام ایرانی شده است: تخفیف‌های نفت خام سبک ایران در برابر نفت برنت به حدود ۲.۵۰ دلار در هر بشکه کاهش یافته است، در حالی که این تخفیف‌ها در اوایل نوامبر حدود ۴ دلار بود. تخفیف‌ها برای نفت خام سنگین ایران نیز به حدود ۴-۵ دلار در هر بشکه کاهش یافته است، در حالی که در اوایل نوامبر این تخفیف‌ها حدود ۷ دلار بود.
شو میو، تحلیلگر ارشد در کپلر، در گزارشی نوشت: «تحریم‌های شدیدتر ایالات متحده علیه نفت‌کش‌های درگیر در جریان نفت ایران، ظرفیت حمل‌ونقل را محدود کرده است.»
با این حال، دولت ترامپ که به زودی وارد کاخ سفید خواهد شد، کار سختی برای متوقف کردن جریان نفت ایران به چین خواهد داشت. در سال ۲۰۱۹، پالایشگاه‌های کوچک چینی به عنوان خریداران نفت خام ارزان قیمت ایران وارد عمل شدند و جای خالی شرکت‌های نفتی دولتی چین را که از تحریم‌های ایالات متحده ترس داشتند، پر کردند. این کمک کرد که چین میلیاردها دلار صرفه‌جویی کند و جایگاه خود را به عنوان بزرگترین بازار نفت ایران تثبیت کند.
چین و ایران سیستم تجاری قابل توجهی ایجاد کرده‌اند که عمدتاً از یوآن چینی و شبکه‌ای از واسطه‌ها استفاده می‌کند، که به دو متحد کمک می‌کند تا از دلار و مواجهه با مقررات ایالات متحده اجتناب کنند. در عین حال، پس از جنگ اوکراین واشنگتن معمولاً از انجام اقداماتی که تأمین منابع از بازار جهانی را کاهش می‌دهد خودداری کرده است. علاوه بر این، محدود کردن شدید صادرات نفت ایران احتمالاً آرزوهای ترامپ برای کاهش قیمت سوخت در ایالات متحده را مختل خواهد کرد.
هند به عنوان موتور محرک رشد تقاضای نفت
هند به احتمال زیاد در سال‌های آینده به مهم‌ترین عامل رشد تقاضای نفت تبدیل خواهد شد و جایگاه چین را خواهد گرفت. انتظار می‌رود که رشد تقاضای نفت هند برای اولین بار در سال ۲۰۲۴ از رشد تقاضای نفت چین پیشی بگیرد و در سال ۲۰۲۵ نیز ادامه یابد. طبق گفته کنگ وو، رئیس جهانی تحقیقات کلان و تقاضای نفت در SPGCI، تقاضای نفت هند در سال جاری ۱۸۰,۰۰۰ بشکه در روز رشد داشته است که از رشد چین با ۱۴۸,۰۰۰ بشکه در روز پیشی گرفته است. پیش‌بینی می‌شود که تقاضای نفت هند در سال ۲۰۲۵ نسبت به سال قبل ۳.۲٪ افزایش یابد، در حالی که رشد چین فقط ۱.۷٪ خواهد بود.
اِما ریچاردز، تحلیلگر ارشد در Fitch Solutions مستقر در لندن، گفت: «نقش چین به عنوان موتور رشد تقاضای نفت جهانی به سرعت در حال کمرنگ شدن است». به گفته این تحلیلگر، طی دهه آینده، سهم چین از رشد تقاضای نفت در بازارهای نوظهور از تقریباً ۵۰٪ به تنها ۱۵٪ کاهش خواهد یافت، در حالی که سهم هند دو برابر خواهد شد و به ۲۴٪ خواهد رسید.
اما این تنها کندی چشمگیر در اقتصاد چین نیست که باعث می‌شود این کشور به بازیگری کم اهمیت‌تر در بازارهای جهانی نفت تبدیل شود. بخش پررونق وسایل نقلیه برقی چین به سرعت تقاضای نفت را کاهش خواهد داد، به طوری که این کاهش تقاضا در چین سریع‌تر از هند خواهد بود: چین در سال ۲۰۲۲، ۶.۱ میلیون خودروی برقی فروخت، در حالی که هند تنها ۴۸,۰۰۰ خودرو به فروش رساند.
هند در مقایسه با چین در زمینه انرژی‌های پاک، اقدامات بسیار کمتری انجام داده است. سال گذشته، وزیر ذغال‌سنگ هند اعلام کرد که این کشور هیچ‌گونه برنامه‌ای برای کنار گذاشتن ذغال‌سنگ از ترکیب انرژی خود در آینده نزدیک ندارد. پرالهاد جاشی گفت که ذغال‌سنگ تا حداقل سال ۲۰۴۰ نقش مهمی در هند ایفا خواهد کرد و آن را به عنوان منبعی مقرون به صرفه از انرژی معرفی کرد که تقاضا برای آن هنوز در هند به اوج نرسیده است./ اکوایران
